Οικογενειακή Υπόθεση (Α')

Οικογένεια: τα κλαδιά ενός δέντρου που αναπτύσσονται προς διαφορετικές κατευθύνσεις, αλλά οι ρίζες του παραμένουν ενωμένες.

Προκειμένου να διεκπεραιώσει το ρόλο της, η οικογένεια πρέπει να ανταποκριθεί σε δύο βασικές λειτουργίες της:

1. Να προστατέψει τα μέλη της από τον έξω κόσμο

2. Να προετοιμάσει τα μέλη της για τον έξω κόσμο

Προστασία σημαίνει να αναθρέψεις κάποιον και να τον φροντίσεις προκειμένου να είναι γερός για να αντιμετωπίσει το μέλλον. Αυτό συνεπάγεται ότι θα ανατρέξεις σε όλη την παρελθούσα εμπειρία σου («ξεθάβοντας» και όλα τα απωθημένα και ασυνείδητα σχήματα και συμπεριφορές) που κληρονόμησες από τη δική σου οικογένεια, και θα την προβάλεις στην οικογένειά σου και στο μέλλον της. Αν στέλνεις μηνύματα αυτοαξίας, ομορφιάς, μοναδικότητας και δημιουργικότητας προς κάθε μέλος, τότε προστατεύεις την οικογένειά σου. Αν πάλι, μεταφέρεις σε αυτήν τους φόβους και τις ανασφάλειές σου, τότε μεταφέρεις ένα βαρύ φορτίο σε αυτή, και την αναγκάζεις να αφιερώσει πολύ χρόνο από την ωρίμανση και την εξέλιξή της στο να ξε-φορτωθεί αυτές τις προκαταλήψεις.

Προετοιμασία σημαίνει να προλαμβάνεις επικείμενες ανάγκες, να διδάσκεις δεξιότητες και ταλέντα και να χτίζεις συμπεριφορές και προσωπικότητες που θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν το άγνωστο μέλλον. Να είσαι έτοιμος εκ των προτέρων, δηλαδή. Και αυτό συνεπάγεται ότι παράλληλα με την ενδυνάμωση των ικανοτήτων, θα πρέπει να δουλέψει κανείς και με την αντιμετώπιση και διαχείριση των αδυναμιών και των ευαίσθητων σημείων.

Πώς μπορεί ένα σύστημα να προστατέψει και να προετοιμάσει τα μέλη της;

Είτε λειτουργώντας ως ένα ανοιχτό Ουράνιο σύστημα είτε ως ένα κλειστό Ποσειδώνιο σύστημα.

1. ΟΥΡΑΝΟΣ: Ένα ανοιχτό σύστημα

Η πρώτη ένδειξη ότι μία οικογένεια ανήκει σε ένα τέτοιο σύστημα είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχουν σταθερά προγράμματα και θέματα. Μία τέτοια οικογένεια είναι σε θέση να επανεφεύρει τον εαυτό της κάθε φορά που θα χρειαστεί και να μη συμπεριφέρεται βάσει συνηθισμένων τακτικών. Κανένα από τα μέλη της δεν είναι κλειδωμένο μέσα σε μία προδιαγεγραμμένη μοίρα, εκτός από τη μοίρα του να είσαι διαφορετικός και να μπορείς να βρεις την οικογένεια έξω από την οικογένεια. Υπάρχει μεγάλη αλληλεπίδραση μέσα στην οικογένεια αυτή, αφού της δίνεται η ελευθερία να επικοινωνήσει τις ιδέες της και να μοιραστεί την οποιαδήποτε γνώση λαμβάνει έξω από την οικογένεια. Μάλιστα η ίδια η οικογένεια έχει ενεργό ρόλο μέσα στην κοινωνία και εκτελεί σημαντικές λειτουργίες μέσα σε αυτή.

Η ενέργεια μίας Ουράνιας οικογένειας χαρακτηρίζεται περισσότερο ως ‘αρσενική’, με την έννοια του εξωστρεφούς και του δυναμικού. Το επίκεντρο αυτής είναι έξω από την ίδια και γι’ αυτό είναι εξαιρετικά δραστήρια σε κοινωνικό επίπεδο. Οι άνθρωποι που εισέρχονται σε μία τέτοια οικογένεια (π.χ. μέσω του γάμου) πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουν ένα σύστημα όπου υπάρχει αρκετός χώρος για ποικίλες συμπεριφορές και ανοχή στη διαφορετικότητα.

Η οικογένεια αυτή προετοιμάζει τα μέλη της μέσω της έκθεσης στις αρχές της ανεξαρτησίας, της ανοιχτής έκφρασης και επικοινωνίας και της διαπαιδαγώγησής τους ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας. Εδώ οι γονείς δεν τρέχουν να λύσουν τα προβλήματα του παιδιού στο σχολείο, παρά μόνο συμβουλεύουν και το αφήνουν να χειριστεί μόνο του την κατάσταση και να την επιλύσει. Όταν μεγαλώσει και έρθει η ώρα να αφήσει τη «φωλιά», οι γονείς του, αλλά και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας το ενθαρρύνουν να προχωρήσει σε αυτό το βήμα, προκειμένου να βρει τον εαυτό του και την προσωπική του πορεία στη ζωή.

Θετικές εκφάνσεις της Ουράνιας οικογένειας

Τα όρια μίας τέτοιας οικογένειας είναι εύπλαστα και ευέλικτα. Υπάρχει μεγάλη κατανόηση για όλους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει συναισθηματικό δέσιμο και εξάρτηση. Αν όμως υπάρξει μία κρίση μέσα στην οικογένεια, είναι όλοι εκεί για να συντρέξουν και να συμπαρασταθούν. Το άτομο μέσα σε μία τέτοια οικογένεια είναι ελεύθερο να συμπεριφέρεται με εκκεντρικό και ιδιαίτερο τρόπο και μάλιστα ενθαρρύνεται να εμπλουτίζει τα ενδιαφέροντα και τη ζωή της οικογένειας.

Υπάρχει σεβασμός για κάθε μέλος της οικογένειας και όλοι ενθαρρύνονται να αναζητούν, να εξερευνούν, να δοκιμάζουν (ακόμα κι αν αποτύχουν) ιδέες, συμπεριφορές, πιστεύω και εμπειρίες. Το σύστημα αυτό αναζητά συνεχώς την πρόκληση και τη συνδιαλλαγή μεταξύ των μελών της, αλλά και μέσω της κοινωνίας, επαφή που γεννά συνήθως ηγετικές προσωπικότητες με όραμα και ανθρωπιστικό ενδιαφέρον, αλλά αποκομμένες από οποιοδήποτε συναισθηματικό περιεχόμενο.

Αρνητικές εκφάνσεις της Ουράνιας οικογένειας

Η ανάγκη για ελευθερία που νιώθουν τα μέλη αυτής της οικογένειας μπορεί να οδηγήσει έναν πιο συναισθηματικό τύπο που θα την προσεγγίσει να νιώσει εγκαταλελειμμένος και μόνος. Αυτή η συναισθηματική απόσταση μπορεί να συνεπάγεται έλλειψη συμπόνιας και κατανόησης, αλλά και υπερβολικές αντιδράσεις αν κάποιος προσπαθήσει να σχετιστεί μαζί τους συναισθηματικά. Σε ακραίες περιπτώσεις μιλάμε για αντικοινωνική συμπεριφορά, καθώς οι γονείς δεν επέβαλλαν κανένα όριο στο παιδί κατά την ανατροφή του, με αποτέλεσμα το ίδιο να νοιώθει πάντα ανώριμο μέσα στο κοινωνικό σύνολο και αδύναμο να προβάλλει μία ισχυρή και οριοθετημένη κοινωνική ταυτότητα.

Σε μία τέτοια οικογένεια όπου το παιδί πάντα αντιμετωπίζεται ως ενήλικας, δεν καταφέρνει να ωριμάσει ποτέ στ’ αλήθεια, γιατί το παιδί μέσα του έχει μείνει ανικανοποίητο και γι’ αυτό ες αεί ζωντανό. Εάν ένα μέλος της Ουράνιας οικογένειας δεν καταφέρει να βρει έναν εποικοδομητικό τρόπο να ενταχθεί μέσα στην κοινωνία και έναν μοναδικό τρόπο να εκφράσει την προσωπικότητά του, τότε ενδέχεται να αναζητήσει πιο δραματικούς τρόπους προκειμένου να τραβήξει την προσοχή: διατροφικές διαταραχές, διπολική συμπεριφορά, ακραία επαναστατικότητα, επικίνδυνες δραστηριότητες, αντικοινωνική δράση και ακραίες αρχές και ‘πιστεύω’, ή ακόμα και κλειστοφοβία, ψυχρότητα και ψυχοπαθολογία.

Η σε ακραίο βαθμό Ουράνια οικογένεια αποτυγχάνει να προετοιμάσει το άτομο για τη δημιουργία και διατήρηση των σχέσεων, αφού αυτό νιώθει συνεχώς παγιδευμένο μέσα σε αυτές και στην εγγύτητα που προϋποθέτουν. Αποξένωση, απομόνωση και απόσταση είναι η απάντηση στην οικειότητα και το δέσιμο των ανθρώπινων σχέσεων. Ωστόσο, δεν είναι σπάνιο σε μία Ουράνια οικογένεια να υπάρξει και ένα μέλος που εκφράζει το αντίθετό της, δηλαδή αυτός που αναζητεί την ασφάλεια και το δέσιμο των σχέσεων, προκειμένου έτσι να διατηρηθεί η ισορροπία μέσα στο σύστημα.